کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخر الزمان یا مورمون‌ها پیروان مذهبی هستند که غالباً خود را از مسیحیان و پیروان راستین عیسی مسیح می‌دانند.۱۲ آنها آیین خود را به نام کلیسای عیسی مسیح وابسته به مقدسین روزهای آخر اعاده کلیسای تاسیس شده توسط عیسی مسیح می‌دانند. این فرقه با داشتن مکاشفات جدید و اعتقاد به کتاب‌های دیگر در کنار کتاب مقدس، خود را از شاخه ارتدکس مسیحیت جدا کردند. بنیانگذار و تاریخ پیدایش ژوزف اسمیت، بنیانگذار و اولین پیامبر فرقه مورمون‌هاست. او در سال ۱۸۲۰ زمانی که ۱۵ ساله بود، به گفته خود رویایی از جانب خدا دریافت کرد که در آن به او گفته شد همه کلیساها در اشتباه‌اند و او نباید به هیچ‌کدام بپیوندد. ژورف مجدداً در ۱۸ سالگی رویایی دیگر دریافت کرد که در آن از جانب فرشته‌ای به نام مورونی به او ماموریتی عظیم داده شد تا به دنبال الواح طلایی و لوحه‌های قدیمی بگردد. سرانجام در سال ۱۸۳۰ پس از به دست آوردن این الواح و ترجمه آنها این کتاب‌ها به عنوان کتاب‌های مورمون‌ها انتشار یافت. اگر چه ژورف اسمیت از شرایط تحصیلی خوبی برخوردار نبود، اما با پیدا کردن عینک مخصوص در کنار الواح طلایی و گذراندان سه سال در خلوت و در پس پرده موفق به ترجمه متون شد و در انتها الواح طلایی را به فرشته باز پس داد. اسمیت و برادرش، هیرام از طرف حکومت ایالتی ایلینوی بازداشت و در سال ۱۸۴۴ توسط افرادی مسلح که به زندان نفوذ کردند، کشته شدند. بدین شکل اسمیت به عنوان اولین شهید این فرقه نیز نام گرفت. گفته شده که اسمیت در هنگام مرگ دارای ۴۸ همسر بود. همچنین او و برادرش هر دو ماسون بودند.۳ عقاید کلیسا نوشتار اصلی: باورها و آداب کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخر الزمان مواد ایمان مرکز بزرگ گردهمایی مورمونها طبق نامه‌ای که در ۱۸۴۲ توسط ژوزف اسمیت صادر شده‌است، و در فصل مواد ایمان از کتاب مروارید گرانبها آمده‌است، اعتقادات مورمونها از این قرار است:۴ ۱. ما ایمان داریم به خدای پدر ازلی و پسرش عیسی مسیح و روح‌القدس. ۲. ما ایمان داریم که انسان‌ها به سبب گناهان خودشان مجازات خواهند شد و نه به سبب خطای آدم. ۳. ما ایمان داریم که از طریق کفاره عیسی مسیح همه بشریت می‌توانند با اطاعت از قوانین و مقررات انجیل رستگاری یابند. ۴. ما ایمان داریم که نخستین اصول و مقررات انجیل عبارتند از: ۱) ایمان به خداوندْ عیسی مسیح، ۲) توبه، ۳) تعمید با فرورفتن در آب برای آمرزش گناهان، ۴) دستگذاری برای موهبت روح القدس. ۵. ما ایمان داریم که خدا باید کسانی را از طریق نبوت و دستگذاریِ افراد مجاز فراخواند تا انجیل را موعظه کنند و در نظام آن به خدمت مشغول باشند. ۶. ما ایمان داریم به همان تشکیلاتی که در کلیسای آغازین وجود داشت، یعنی رسولان، انبیا، شبانان، معلمان، انجیل‌نویسان و غیره. ۷. ما ایمان داریم به موهبت زبان‌ها، نبوت، وحی، مکاشفات، شفا، فهم زبان‌ها، و... ۸. ما ایمان داریم که کتاب مقدس تا جایی که درست ترجمه شده باشد، کلام خداست؛ همچنین ایمان داریم که کتاب مورمون کلام خداست. ۹. ما ایمان داریم به همه آن چه خداوند وحی کرده‌است و به همه آن چه اکنون وحی می‌کند، و ایمان داریم که او باز هم امور بسیار بزرگ و مهمی را درباره ملکوت خدا وحی می‌کند. ۱۰. ما ایمان داریم به معنای تحت‌اللفظی، جمع شدن بنی‌اسرائیل و بازگشت ده قبیله و این که صهیون (اورشلیم جدید) در قاره آمریکا بنا خواهد شد و مسیح شخصاً بر زمین حکومت خواهد کرد و زمین نو خواهد شد و جلال فردوسی خود را دریافت خواهد کرد. ۱۱. ما به امتیاز پرستش خدای قادر مطلق طبق دستورهای وجدانمان قائل هستیم و این امتیاز را برای همه انسان‌ها روا می‌داریم تا هر شکل و هر جا و آنچه ممکن شود، عبادت کنند. ۱۲. ما ایمان داریم که برای اطاعت از قانون و احترام و حفظ آن، باید تسلیم پادشاهان، رؤسای جمهور، فرمانروایان و عالی جنابان باشیم. ۱۳. ما ایمان داریم که باید صادق، درستکار، پاکدامن، خیرخواه و فضیلتمند باشیم و به همه انسان‌ها نیکی کنیم و در واقع، می‌توانیم بگوییم که از مواعظ پولس پیروی می‌کنیم. ما به همه چیز ایمان داریم، به همه چیز امیدواریم، چیزهای زیادی را تحمل کرده‌ایم و امیدواریم بتوانیم همه چیز را تحمل کنیم. اگر چیزی فضیلتمند، دوست‌داشتنی، خوش‌نام یا قابل ستایش یافت شود، ما بسیار جویای آن هستیم. کتابهای مقدس مورمون‌ها مورمون‌ها علاوه بر کتاب مقدس، سه کتاب دیگر را در کلیسای خود به رسمیت می‌شناسند. این کتاب‌ها عبارت‌اند از: کتاب مورمون‌ها، اصول و پیمان‌ها، و کتاب مروارید گرانبها. کلیسای مورمون، سخنان پیامبران زنده خویش را همچنین در حد کتاب‌های مقدس می‌دانند. کتاب مورمون کتاب مقدس مورمونها اولین مهاجرت آنها مربوط به افرادی است بنام یارِدیان که پس از واقعه تاریخی سقوط برج بابل به سوی آمریکا رهسپار شدند و به خاطر بت‌پرستی و ارتداد از بین رفتند. مهاجرت بعدی در سال ۶۰۰ قبل از میلاد به وقوع پیوست که در آن گروهی از یهودیان به فرمان خداوند و قبل از سقوط توسط بابلی‌ها، اورشلیم را ترک کردند. این گروه که توسط شخصی به نام لحی و پسرش، نافی رهبری می‌شدند، از اقیانوس اطلس عبور کردند و به جنوب آمریکا رسیدند. در آنجا آنان به دو گروه رقیب تقسیم شدند که عده‌ای طرفدار نافی و عده‌ای دیگر طرفدار برادرش، لامان گشتند. خدا لامان را به خاطر نااطاعتی لعنت کرد و به این خاطر، رنگ پوست او و خانواده‌اش تیره شد. سرخ‌پوستان آمریکا از نژاد لامان‌ها خوانده شده‌اند. نافی که مطیع و وفادار به احکام خداوند بود، افتخار این را پیدا کرد که عیسی مسیح قیام کرده را ملاقات کند. در این ملاقات، انجیل واقعی و راستین توسط عیسی مسیح به آنان موعظه شد. در ادامه اختلافات بین لامان و نافی لامان‌ها دست به نابودی زدند، ولی یکی از آنان به نام مورمون زنده ماند و قبل از مرگ تمام این وقایع را بر روی الواحی طلایی ثبت کرد. این لوحه‌ها به وسیله «مورونی»، پسر مورمون زیر خاک مدفون شد. ۱۴۰۰ سال بعد مورونی به صورت فرشته‌ای بر ژوزف اسمیت (بنیانگذار این فرقه) ظاهر شد و محل الواح را به او نشان داد. اصول و پیمان‌ها مجموعه‌ای از مکاشفات ژوزف اسمیت است که در مورد کلیسای مسیح در روزهای آخر، مقام کاهنان و پیشگویی‌های آینده سخن می‌گوید. کتاب مروارید گرانبها این کتاب شامل سه بخش عمده‌است: نخست، کتاب ابراهیم که ترجمه یک پاپیروس مصری است، در سال ۱۸۳۵ توسط اسمیت ترجمه و چاپ شد. او مدعی بود که این طومارها توسط ابراهیم در ۴۰۰۰ سال پیش نوشته شده‌است. دوم، کتاب موسی مجموعه مکاشفات ژوزف اسمیت است که گفته می‌شود از کتاب و شریعت موسی گم شده‌است. در این کتاب اطلاعاتی در مورد آفرینش جهان آورده شده‌است. سوم، نوشته‌های ژوزف اسمیت که شامل اساسنامه، منتخباتی از تاریخ کلیسای مورمون و الهاماتی است که مؤسس این فرقه دریافت کرده‌است. آموزه‌های مورمون در مورد خدا پرستشگاه شهر سن دییگو. برخی معتقدند آموزه‌های مورمون‌ها در مورد خدا در مغایرت با کتاب مقدس است. خدای مورمون‌ها زمانی یک بشر بوده و در اثر تکامل به مقام خدایی رسیده‌است. در صورتی‌که کتاب مقدس صریحاً اعلام می‌کند که خدا روح است و هر که او را پرستش کند، باید به روح و راستی بپرستد، همچنین گفته می‌شود در تعالیم مورمون‌ها خدایان زیادی وجود دارند. تثلیث مورمون‌ها به تثلیث معتقد هستند، اما تفسیر آنان از این آموزه با تفسیر مسیحیت ارتدکس در تضاد است. در تعالیم مورمون؛ پدر، پسر و روح‌القدس سه خدا هستند که در ذات و ماهیت متفاوتند. پدر دارای گوشت و استخوان است که زمانی انسان بوده و سپس به مقام خدایی رسیده‌است. بر این اصل، هر انسانی این توانایی را در خود دارد که خدا شود. آنان می‌گویند که خدای پدر نیز دارای پدری بوده و به طور جسمانی از مادرش متولد شده‌است. خدای مورمون‌ها در تکامل و تغییرپذیری است. عیسی مسیح کتاب مورمون عیسی مسیح را مخلوق خدا می‌داند. مسیح با انسان‌های دیگر تفاوت چندانی ندارد. او اولین روح خلق شده توسط خداست که نامش قبل از زندگی بر روی زمین یهوه بوده‌است. او ابدی است، اما نه تنها او بلکه همه انسان‌ها در روح ابدی‌اند. طبق این نظریه مسیح یکی از روح‌ها بوده که جسم گرفت و اینک یکی از خدایان شده‌است. پس فرق مسیح و انسان‌ها نه در ذات، بلکه در ترتیب زمانی جسم پوشیدن است. طبق این استدلال، کلیسای مورمون مسیح را برادر ارشد ما معرفی می‌کند. مسیح بی‌گناه و در هدف با خدا یکی است، اما او خدای مجسم شده نیست. او از تعدد زوجات حمایت کرده و در روی زمین با مریم، مرتا و مریم مجدلیه ازدواج کرده و بچه‌دار شده‌است. روح‌القدس روح‌القدس با روح خدا متفاوت است و می‌توان آن را یک روح غیر شخصی نامید که مانند مایعی سیال در انسان‌ها به میزان متفاوتی قرار دارد. روح‌القدس تنها با دستگذاری کشیش‌های مورمون به اشخاص عطا می‌شود. مسیح به عنوان کفاره گناهان عمل مسیح به عنوان کفاره گناهان تنها قادر است که گناهان پیشین را پاک کند. به همین منظور انسان برای برای تحصیل نجات باید به اعمال نیکو دست یابد. عادل شمردگی توسط ایمان مردود است و رستگاری شامل ایمان به مسیح، توبه، تعمید آب، اعمال نیکو و تعمید روح‌القدس با دستگذاری کشیشان مورمون است. این رستگاری فرایندی است که به خدا شدن منتهی می‌شود. همچنین باید گفت که در خارج از کلیسای مورمون رستگاری وجود ندارد. تعمید به نیابت از مردگان از این جهت که تعمید آب توسط کلیسای مورمون برای رستگاری ضروری است، مورمون‌ها علاقه زیادی به شجره‌نامه‌های خانوادگی دارند و سعی می‌کنند اجداد و نیاکان خود را شناسایی کرده و به نیابت از آنان تعمید یابند. دیگر اعتقادات مورمون‌ها در کتاب مقدس اعمال نیکو نتیجه ایمان است و نه راه به دست آوردن آن. اما طبق تعالیم مورمون، گناه اولیه آدم برای تشخیص نیک و بد ضروری بود. تعمید به نیابت از طرف مردگان در هیچ قسمت از کلام خدا تعلیم داده نشده‌است. مورمون‌ها با تفسیر دیگری از اول قرنتیان باب ۱۵ آیه ۲۹ به این نتیجه رسیده‌اند. دیدگاه مورمون در مورد آخر الزمان، مبنی بر نجات همگان است. در اعتقاد ایمان یک نوع رستگاری عمومی هست که شامل همه مردم دنیا می‌شود و یک نوع رستگاری فردی نیز هست. وجود بهشت و جهنم در تعالیم مورمون چندان روشن نیست. مجازات ابدی در تعالیم مورمون جایی ندارد. آنان انسان‌ها را به طبقات مختلفی که در ملکوت در نظر گرفته‌اند، تقسیم می‌کنند. مورمون معتقد است که همه موجودات اعم از انسان و حیوان و گیاهان قبلاً به صورت روح خلق شده و سپس شکل مادی به خود گرفته‌اند. چنین گفته می‌شود که تعالیم کلیسای مورمون از آغاز تا کنون دستخوش تغییرات زیادی شده‌است. انبیای زنده این کلیسا بارها نظرات انبیای قبل از خود را نقض کرده‌اند. به عنوان مثال بریگم یانگ بر این اعتقاد بود که آدم همان خدای پدر است که در اثر رابطه جنسی با مریم باکره، پدر جسمانی مسیح شد. این تعلیم چند سال بعد توسط یکی دیگر از انبیا رد شد. با اینکه یانگ این گفته خود را مکاشفه‌ای از جانب خدا می‌دانست، ولی امروز کلیسای مورمون این تعلیم را رد می‌کند. اعتقاد جدید مبنی بر این است که آدم اولین فرزند خدا بود که جسم خاکی پوشید و در زمین زندگی کرد. امروزه کلیسای مورمون اعلام کرده‌است که هیچ پیامبری حق آوردن پیامی را از طرف خدا ندارد، مگر آنکه به تأیید شورای رهبران کلیسا برسد. وحی در این کلیسا بر دو نوع است: گفته‌هایی که از طرف خدا بر آنها نازل شده‌است، و سخنانی را که مورمون‌ها آنها را صرفاً عقاید شخصی پیامبران خوانده‌اند. برای مثال اسمیت مدعی شده بود که در کره ماه آدم زندگی می‌کند و یانگ مدعی وجود موجودات زنده در خورشید شد. ایمان در کلیسای مورمون چنین تعریف شده‌است: اعتقاد به این حقیقت که عیسی نجات‌دهنده جهان و ژوزف اسمیت پیامبر حقیقی و راستین خداست. مقام اسمیت در کلیسای مورمون بسیار بالاست، به طوری‌که در کنار ایمان به عیسی برای نجات، وساطت ژوزف اسمیت نیز نقش مهم و حیاتی دارد. امروزه بانی این فرقه حتی مقام بسیار بالاتری از یک پیامبر را در این کلیسا دارد. گفته می‌شود در کتاب مورمون پیشگویی‌های قید شده که نادرستی آن آشکار شده‌است. ارزیابی اصول اعتقادات مورمون‌ها از نگاه منتقدان با اینکه ادعا می‌شود اصل کتاب مورمون در سال ۴۲۸ میلادی نوشته شده‌است، ولی در ترجمه ژوزف اسمیت حدود ۲۵۰۰۰ واژه آن عیناً از ترجمه انگلیسی کتاب مقدس (نسخه جیمزشاه، King James version) که در سال ۱۶۱۱ میلادی به چاپ رسیده، برداشته شده‌است. کلماتی که از زبان عیسی مسیح، پولس، پطرس و یوحنا در انجیل آمده‌است، در کتاب مورمون از زبان افرادی نقل می‌شود که سال‌ها قبل از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند. کتاب مورمون مملو از اشتباهات تاریخی است. شواهد علمی در مورد نژاد سرخ‌پوستان آمریکا با ادعای کتاب مورمون اختلاف دارد. طبق این تحقیقات علمی، نسل سرخ‌پوستان شباهت کاملی به نژاد مغول‌ها و مردمان خاور دور دارد. همچنین پژوهش‌های باستان‌شناسی تمدن عظیمی را که کتاب مورمون ارائه داده‌است، تائید نمی‌کند. در تحقیقات زبان‌شناسی، از زبان مصری اصلاح شده هیچ سخنی به میان نیامده‌است (زبانی که اسمیت ادعا می‌کرد کتاب مورمون را از آن ترجمه کرده‌است). اینکه بومیان اولیه آمریکا به این زبان ناشناخته صحبت می‌کرده‌اند، به هیچ وجه اعتبار ندارد. این زبان برای متخصصان زبان‌های باستانی و حتی مصرشناسان نیز کاملاً بیگانه‌است. تعالیم و رسوم میسیونری نوشتار اصلی: میسیونری (کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخر زمان)